گزارش جسله نقد کتاب «تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی»

با عنایت خداوند متعال، جلسه نقد کتاب «تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی» از آثار تولید شده در «طرح کوتاه مدت تحول دروس معارف اسلامی» اثر آقای دکتر محمدمصطفی اسعدی استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی ایران، با حضور نویسنده محترم، اساتید محترم ناقد آقای دکتر علی الهامی استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی تهران، آقای دکتر علی الهی‌تبار استادیار گروه تاریخ جامعه المصطفی العالمیه و آقای دکتر امیرمحسن عرفان استادیار گروه تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه معارف اسلامی، آقای دکتر محمد کرمانی‌کجور دبیر گروه تاریخ تمدن اسلامی و آقای دکتر سید روح‌الله پرهیزکاری مدیر برنامه‌ریزی و تدوین متون درسی معاونت پژوهش و برخی اساتید و دانشجویان در روز شنبه ششم اسفندماه در دانشگاه معارف اسلامی برگزار گردید.
پس از تلاوت آیاتی از قرآن کریم، نویسنده محترم ضمن تشکر از دست‌اندکاران و اساتید حاضر در جلسه، معرفی کوتاهی از کتاب ارائه کردند سپس ناقد نخست آقای دکتر الهامی به ایراد سخن پرداختند و چهار نقطه مثبت کتاب را بیان کردند: مباحث نظری خوب در ابتدای کتاب، رعایت اقتضائات تکنولوژی آموزشی از جمله بخش سؤالات، تکالیف و نمودارها و جدول‌ها، مزین بودن آغاز فصول به آیات قرآن کریم و درج برخی نکته‌های تازه همچون بیانیه گام دوم. سپس ایشان به نقاط ضعف کتاب پرداختند و مواردی چون ناهمخوانی عنوان کتاب با عنوان مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، ناهمخوانی سرفصل‌ها با سرفصل‌های مصوب شورای عالی فرهنگی، تمرکز بر احیاء تمدن اسلامی به جای تمرکز بر تمدن نوین اسلامی، همپوشانی برخی بخش‌ها با سایر دروس معارف اسلامی از جمله مباحث مربوط به گام دوم در درس انقلاب اسلامی، برجسته شدن عناوین«نهادهای مدنی» و «گونه‌شناسی هنر» به عنوان فصول اصلی، خطابودن عطف «معماری» بر «هنر» در عنوان فصل چهارم، ابهام برخی عناوین فصول همچون«شکوفایی»، لزوم حذف بخش خلاصه فصول.
در ادامه ناقد دوم آقای دکتر الهی‌تبار ضمن اشاره به نقاط مثبت کتاب از جمله روانی متن، افزودن برخی مباحث لازم و تلاش در جهت تهیه متنی آموزشی، نکاتی را به عنوان نقطه‌های اشکال‌های کتاب برشمردند از جمله تاریخی نبودن روش با وجود واژه «تاریخ» در عنوان کتاب، وجود واژه «فرهنگ» در عنوان کتاب و نپرداختن به «تاریخ فرهنگ» در متن کتاب، فیلسوفانه بودن تعریف تمدن و تاریخی نبودن آن، عدم ارتباط بین بخش‌های کتاب و عدم فصل‌بندی مناسب، نامناسب بودن عنوان«نهادهای مدنی»، طرح سقوط اندلس به عنوان عامل و علت انحطاط، دوگانگی در ارائه عوامل درونی و بیرونی انحطاط، خروج موضوعی در قسمت‌هایی از کتاب همچون پرداختن به رکود معنوی غرب.
در ادامه ناقد سوم آقای دکتر عرفان به کاستی‌های کتاب پرداختند و آنها را در چهار محور ارائه کردند. نخست به کاستی‌های ویرایشی و ظاهری از جمله فقدان آوانگاری اصطلاحات سخت، آوانگاری اشتباه برخی کلمات، عدم رعایت فاصله‌ها و نیم‌فاصله‌ها، کاربست بی ضابطه تشدید، کاربست واژگان غربی، به کاربردن بردن اصطلاحات سنتی و قدیمی اشاره کردند سپس به کاستی های رویکردی و ساختاری پرداختند و مواردی چون: رویکرد سنتی و کلیشه ای، عدم تناسب محتوا و اهداف کتاب درسی، عدم تناسب محتوا و ابعاد شناختی و نگرشی تأثیرگذاری بر دانشجو را ارائه کردند. کاستی‌های روان‌شناختی بخش دیگری از اشکالات کتاب در نظر ایشان بود که در ذیل آن به مواردی چون عدم توجه به مهارت حل مسئله، فقدان تناسب محتوا و علائق دانشجو، عدم کاربردی بودن مطالب، عدم رعایت تناسب سطح دشواری متن و مخاطب اشاره نمودند: همچنین کاستی‌های محتوایی همچون: استناد به منابع ضعیف، عدم استناد برخی مطالب، عدم طرح مباحث ضروری، طرح مباحث غیرضروری، عدم رعایت اصل توازن در پردازش محتوایی، و تبیین ضعیف مفاهیم بنیادی را برای کتاب برشمردند.
در ادامه نویسنده محترم مطالبی ناظر به نقدهای ناقدان ارائه کردند از جمله برخی ضعف‌ها و کاستی‌ها را ناشی از محدویت‌های سرفصل برشمردند و برخی نقدها را پاسخ گفتند و برخی را نیز وارد دانستند.