گزارش برگزاری کرسی ترویجی «بررسی مواجهه فرهنگی با خوانش‌های ناصحیح از آموزه‌های مهدویت در ایران عصر انقلاب»
تیر ۱۹, ۱۴۰۲
به همت معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی و با همکاری پژوهشکده مهدویت و آینده‌پژوهی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، کرسی ترویجی با عنوان «بررسی مواجهه فرهنگی با خوانش‌های ناصحیح از آموزه‌های مهدویت در ایران عصر انقلاب» در تاریخ سه‌شنبه ۱۳ تیرماه ۱۴۰۲ در دانشگاه معارف اسلامی برگزار شد. در این کرسی حجت‌الاسلام جناب آقای دکتر امیرمحسن عرفان (استادیار دانشگاه معارف اسلامی) به‌عنوان ارائه‌دهنده و حجت‌الاسلام جناب آقای صادق سهرابی( عضو هیئت علمی مؤسسه آینده‌روشن) و حجت‌الاسلام جناب آقای محمود ملکی‌راد (مدیر گروه مهدویت‌پژوهی پژوهشکده مهدویت) به عنوان ناقدین و نیز جناب آقای دکتر محمدجواد فرج‌نژاد، به‌عنوان دبیرعلمی و همچنین حجت‌الاسلام جناب آقای شهبازیان به‌عنوان مسئول اجرایی این کرسی‌ها از پژوهشکده مهدویت حضور داشتند.
در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام دکتر عرفان، ضمن توضیح شاکله و ساختار طرح و مقاله خود، دال مرکزی بحث را آسیب‌شناسی مواجهه فرهنگی با خوانش‌های ناقص، جزیی‌نگر و قرائت‌های ناصحیح از آموزه مهدویت بیان نمود. خوانش‌ها و قرائت‌هایی که منجر به تفسیر حداقلی یا قرائت سکولار از آموزه مهدویت می‌شوند؛ هرچند که اصطلاحاً نمی‌توان آنها را انحرافی نامید. دکتر عرفان تأکید دارد که متأسفانه در مهدویت‌پژوهی و مهندسی فرهنگی مواجهه با این خوانش‌ها، کمتر به عوارض و لوازم این قرائت‌ها توجه شده است و در نتیجه صاحبان این قرائت‌ها با به دست آوردن حاشیه امن فرهنگی، به صورت تدریجی و آرام مشغول کادرسازی و تربیت نیرو هستند. از نظر دکتر عرفان، انجمن حجتیه نمونه عینی خوانش حداقلی از آموزه مهدویت است که البته عقبه فکری و اندیشه‌ای این جریان مورد نقد و بررسی قرار نگرفته است. از نظر ایشان، مهم‌ترین آسیب‌های مواجه فرهنگی با خوانش‌های ناصحیح در ساحت مهندسی فرهنگی عبارتند از: «فقدان مدیریت مواجهه فرهنگی با تفاسیر حداقلی»، «عدم تقویت و شفاف‌سازی دگر مشترک به مثابه غیریت اندیشه‌ای»، «عدم ارتباط سزاوار با گفتمان تمدن‌گرایانه مهدوی». نیز در ساحت آسیب‌های ناظر به محتوای فرهنگی، آسیب‌های زیر وجود دارد: «عدم تبدیل نرم‌افزار فرهنگی مهدویت به سخت‌افزار»، «عدم توجه به درهم‌آمیختگی فرهنگی برآمده از خوانش‌ها در تولیدات فرهنگی».
در بخش نقد ابتدا حجت‌الاسلام جناب آقای سهرابی ضمن تشکر از جسارت و تلاش دکتر عرفان به بیان نکات ارزشمندی پیرامون مقاله در دو محور پرداختند:
۱. ادبیات استفاده شده در این مقاله، ناظر به بحث‌های مدیریت فرهنگی است و طبعاً نگاه شکلی و روشی در آن غلبه دارد، حال آنکه آسیب‌شناسی این موضوع مهم نیازمند بحث‌های نرم‌افزاری و محتوایی نیز است.
۲. بسیار بجاست که پژوهشگر گرامی به سمت و سوی کشف مدل‌ها و روش‌های درون دینی و برگرفته از قرآن کریم و روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام برود.
ایشان در توضیح نظرات خود ضمن اشاره به نکات فوق تأکید داشتند که در حوزه مهدویت‌پژوهی نیز نیازمند الگوی راهبردی جهت بررسی و فهم دقیق مسأله هستیم.
در بخش دوم، حجت‌الاسلام جناب آقای دکتر ملکی‌راد نیز ضمن تقدیر و تشکر از زحمات دکتر عرفان، نکات قابل‌توجهی در دو بخش اشکالات مفهومی و اشکالات محتوایی بیان کردند. در بخش مفهومی، ابهام در اصطلاح مواجهه فرهنگی، ابهام در اصطلاح خوانش‌های صحیح و ناصحیح و ابهام در ملاک‌های تشخیص این خوانش‌ها، و نیز ابهام چرایی محدودیت بحث در ایران بعد از انقلاب اسلامی را مهم‌ترین اشکالات خود دانستند. در بخش محتوایی نیز انحصاری کردن خوانش‌های ناصحیح به سه کلان جریان و در نتیجه غفلت از برخی دیگر از خوانش‌های ناصحیح، نیز عدم توجه نویسنده محترم به جریان مستشرقان و نظرات آنها در زمینه آموزه مهدویت را به عنوان دو اشکال بر این مقاله برشمردند. همچنین عدم بیان مصادیق عینی خوانش‌های ناصحیح را از جمله موارد لازم به تکمیل در این مقاله برشمردند.
در ادامه نیز از صحبت‌ها و سؤالات کتبی دانشجویان شرکت‌کننده نیز استقبال شد و حجت‌الاسلام دکتر شهبازیان در توضیحاتی کوتاه، روند برگزاری و اهداف همایش «جریان‌های انحرافی و مدعیان دروغین مهدویت» را که در مهرماه امسال برگزار خواهد شد، توضیح دادند. در پایان دبیر علمی این جلسه جناب آقای دکتر فرج‌نژاد با جمع‌بندی مجموع نظرات مطرح شده از طرف ارائه‌کننده و ناقدین محترم، نکاتی که لازم است به جهت غنای بحث توسط ارائه‌کننده محترم اصلاح گردد را بیان نمودند.
