برگزاری کرسی ترویجی «نقد دیدگاه آیت‌الله معرفت درباره عدم اعجاز تکلم حضرت عیسی(علیه‌السلام) در مهد»
بهمن ۳۰, ۱۴۰۰
کرسی ترویجی با عنوان «نقد دیدگاه آیت‌الله معرفت درباره عدم اعجاز تکلم حضرت عیسی(علیه‌السلام) در مهد» به همت معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی، با ارائه حجت‌الاسلام دکتر محمدهادی منصوری، استادیار دانشگاه معارف اسلامی و نقد و ارزیابی آقایان حجت‌الاسلام دکتر محمدحسین محمدی استادیار گروه علوم قرآن و حدیث جامعه المصطفی(ص) العالمیه و دکتر علیرضا کمالی استادیار دانشگاه معارف اسلامی و دبیری آقای دکتر ابوذر رجبی دانشیار دانشگاه معارف اسلامی در روز شنبه ۲۳ بهمن ماه ۱۴۰۰ در دانشگاه معارف اسلامی برگزار شد.
در ابتدا دکتر منصوری درباره اصل نظریه خود توضیحاتی ارائه کردند و بیان داشتند که سخن گفتن در مهد و کهل، یکی از زوایای مختلف زندگانی حضرت عیسی(ع) است که قرآن کریم در آیاتی بدان پرداخته است. کیفیت‌سنجی سخن گفتن در مهد، عمده‌ترین محور اختلاف‌نظر مفسران است. به‌نظر مشهور تکلم عیسی(ع) مربوط به دوران شیرخوارگی و معجزه الهی و رافع اتهام ناپاکی مریم قدیسه و اثبات‌کننده نبوت عیسی(ع) است؛ اما مرحوم آیت‌الله معرفت به دلیل عدم تصریح قرآن کریم به تکلم عیسی در شیرخوارگی، آن را مربوط به دو یا سه‌سالگی دانسته و معتقدند گرچه طفل در این سن به‌طور عادی می‌تواند تکلم کند؛ اما تکلم عاقلانه و وزین عیسی(ع) در پاسخ به شبهه ناپاکی مادر در سنی که کودک هیچ فهمی از آن ندارد، باعث شد مخاطبان آن را نشانه‌ای از نشانه‌های الهی بدانند. نوشته پیش‌رو ضمن ارائه خاستگاه بحث، این دیدگاه را به بوته نقد کشانده و باورمند است چنین تفسیری به دلیل ناسازگاری با دلیل عقلی و حکمت تکلم در مهد، و نیز ناهماهنگی با سیاق آیات و داده‌های روایی، قابل‌پذیرش نیست.
در این کرسی حجت‌الاسلام دکتر محمدی به عنوان یکی از ناقدان جلسه اصل توجه به این موضوع را قابل‌توجه و تشکر دانستند و افزودند موضوع یادشده، از موضوعات کاربردی، قرآنی و تفسیری است و اتکای آن به آیات قرآنی و ارائه ادله قرآنی و روایی قابل تحسین است. در ادامه ملاحظاتی را درباره موضوع ارائه شده بیان کردند که عبارتند از:
ـ مناسب بود به ضرورت و روش بحث در چکیده و مقدمه متن توجه می‌شد.
ـ در مفهوم‌شناسی واژگان جا داشت کلمه صبی هم ملاحظه می‌شد.
ـ صرف اینکه دیدگاه آیت‌الله معرفت غیر مشهور است، دلیلی بر بطلان نظریه نیست.
تکیه نظریه‌پرداز بر یک روایت از امام باقر(ع) است. اولاً؛ نقل مرحوم مجلسی در بحار از کافی است و این سبب تعدد منابع روایی نمی‌شود. ثانیاً؛ روایت هم صراحتی بر اعجاز بودن تکلم ندارد. روایت فقط تکلم را حجت می‌داند و حجت بودن غیر از اعجاز است.
مهمترین محور بحث دکتر محمدی ناظر به واژه مهد است که آن را ناظر به دوره شیرخوارگی نمی‌دانند. در ادبیات هم لغت‌پژوهان چنین برداشتی نکردند.
دکتر کمالی به عنوان ناقد دوم عنایت به این مسئله را در قرآن و تفسیر قابل توجه دانستند. از ابهامات موضوع ارائه شده که ایشان بیان داشتند عبارت بودند از:
محور تکلم حضرت عیسی در مهد است و مهد هم دوره زمانی شیرخوارگی و بعد از آن را دربر می‌گیرد. بنابراین صراحت آیات الهی در دوره شرخوارگی نیست. اعجاز بودن تکلم به بدو تولد برمی‌گردد که از آیات قرآن چنین برداشتی نمی‌شود.
نکته مهم آن است که اعجاز بودن تکلم و یا عدم آن ضرری به بعد هدایتی قرآن وارد نمی‌کند.
تمرکز نظریه بر یک روایت بود و غیر از این روایت هم روایات دیگری در مجامع روایی نداریم. این روایت هم صراحت در اعجاز در تکلم ندارد.
در هیچ‌جای قرآن تصریحی بر سخن گفتن حضرت عیسی(ع) در دوران شیرخوراگی با واژه رضیع و رضاعت و یا هم‌خانواده‌های این واژه نداریم.
واژه صبی هم بیانگر دوره شیرخوارگی نیست و خود مؤید دیدگاه مرحوم آیت‌الله معرفت می‌تواند باشد که سن دو یا سه سالگی به بعد را در بر بگیرد.
در پایان جلسه نیز دکتر منصوری در پاسخ به اشکالات و ملاحظات ناقدان، نکاتی بیان داشتند.
